Nobel: Acemoğlu ve Ülkelerin Ekonomik Gelişimi
2019 yılında Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan Daron Acemoğlu ve James Robinson, ekonomik gelişme ve kurumların rolüne dair önemli bir çalışma ortaya koydular. "Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty" adlı kitapları, ülkelerin ekonomik başarı ve başarısızlığının temellerine dair yeni bir bakış açısı sunuyor.
Acemoğlu ve Robinson'ın tezi basit: Ekonomik gelişme, yalnızca sermaye birikimi veya teknolojik ilerlemeden çok, ekonomik ve politik kurumların kalitesiyle yakından ilişkilidir. Bu kurumlar, insanların ekonomik faaliyetlere katılma, mülk edinme ve sözleşme yapma şekillerini belirleyen kurallar, düzenlemeler ve sosyal normlardır.
Kitap, tarihsel örnekler ve analizler kullanarak, iki tür kurum arasındaki ayrımı vurgular:
- Çıkarcı kurumlar: Birkaç güçlü grubun çıkarlarını koruyan ve diğerlerine engel oluşturan kurumlar. Bu tür kurumlar, genellikle eşitsizlik, yolsuzluk ve ekonomik durgunluğa yol açar.
- Kapsayıcı kurumlar: Tüm vatandaşlara fırsatlar sunan ve ekonomik faaliyetleri teşvik eden kurumlar. Bu kurumlar, ekonomik büyüme, refah ve sürdürülebilir gelişmeye katkıda bulunur.
Acemoğlu ve Robinson, tarih boyunca, çıkarcı kurumlara sahip ülkelerin genellikle ekonomik olarak geride kaldığını ve kapsayıcı kurumlara sahip ülkelerin ise gelişmeyi başardığını savunuyor.
Örneğin:
- Güney Kore ve Kuzey Kore: Her iki ülke de benzer kültürel ve coğrafi koşullara sahip olmasına rağmen, Güney Kore'nin kapsayıcı kurumlara sahip olması ve ekonomik büyümeye odaklanması, Kuzey Kore'nin totaliter bir rejimle yönetilmesi ve çıkarcı kurumlara dayalı olması nedeniyle çok farklı ekonomik yollar izlemişlerdir.
- Latin Amerika: Bölgedeki birçok ülke, siyasi istikrarsızlık, eşitsizlik ve yozlaşma nedeniyle ekonomik kalkınmada zorluk çekmiştir. Bu durum, çıkarcı kurumların egemenliğine ve vatandaşların fırsatlara erişiminin sınırlı olmasına bağlanabilir.
Acemoğlu ve Robinson'ın çalışmaları, ekonomik gelişme için sadece sermaye birikiminin yeterli olmadığını ve kurumların temel bir rol oynadığını göstermektedir. Bu çalışma, politikacıların ve ekonomistlerin ekonomik politikaları şekillendirirken kurumların önemini göz önünde bulundurmalarını ve kapsayıcı kurumların geliştirilmesini teşvik etmelerini savunmaktadır.
Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görülen bu araştırma, dünya ekonomisinin karmaşıklığını anlamamıza ve daha adil ve müreffeh bir gelecek için çalışmamıza katkı sağlıyor.
